Prawo dotyczące wolontariatu

Ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej (OC)

Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie nie zawiera postanowień o ubezpieczeniu wolontariuszy od odpowiedzialności cywilnej, jednak ubezpieczenie tego typu wymagane jest dla ochotników na podstawie przepisów szczególnych. Przed podpisaniem porozumienia wolontariackiego warto przyjrzeć się im dokładniej.

Zgodnie z § 24 ust. 2 pkt 3 Rozporządzenia z dnia 19 października 2007 r. w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych (Dz.U.07.201.1455), wolontariuszem w placówce może być osoba ubezpieczona przez dyrektora placówki od odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe podczas pracy. Podobnie zgodnie z § 8 ust. 3 pkt 2 Rozporządzenia z dnia 11 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych (Dz.U.03.5.46), dyrektor poradni ma obowiązek ubezpieczenia wolontariusza od odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z wykonywaniem przez niego zadań.

Należy też pamiętać, że porozumienie wolontariackie zawierane w zgodzie z przepisami Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie ma charakter umowy cywilnoprawnej. W związku z tym, do stosunku prawnego, jaki łączy wolontariusza z korzystającym, jak również relacji faktycznych wolontariusza z osobami trzecimi przy wykonywaniu świadczeń wolontariackich, należy stosować ogólnie obowiązujące przepisy prawa, w tym w szczególności przepisy Kodeksu cywilnego. Znaczy to, że wolontariusz może odpowiadać za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania wynikającego z zawartego z korzystającym porozumienia o wolontariacie, jak też za czyny niedozwolone. Za szkody wyrządzone osobie trzeciej przez wolontariusza odpowiedzialność na zasadzie art. 429 Kodeksu cywilnego może ponosić korzystający, a w wyjątkowych przypadkach, również np. przedsiębiorca organizujący wolontariat pracowniczy. Powyższy przepis wskazuje odpowiedzialność za czyn cudzy, wyrządzony przez osobę, której powierzono wykonanie określonych czynności, jeżeli istnieje związek przyczynowy pomiędzy powierzeniem czynności a szkodą. Zgodnie z utartym stanowiskiem komentatorów, powierzenie czynności może nastąpić na podstawie dowolnego stosunku prawnego, a nawet w ramach relacji czysto faktycznych, które nie są uregulowane obowiązującymi przepisami prawa. Nie jest ponadto konieczne, aby powierzenie miało charakter stały, może być bowiem jednorazowe, a osoba wykonująca czynności nie musi z tego tytułu otrzymywać wynagrodzenia. Powyższe przesądza o obowiązywaniu omawianej regulacji również w ramach wolontariatu.

Ponadto w przypadkach szczególnych, np. gdyby z porozumienia zawartego przez korzystającego z wolontariuszem wynikała relacja zwierzchnictwa i podporządkowania, korzystający może ponosić odpowiedzialność na zasadzie ryzyka za szkodę wyrządzoną przez podwładnego wolontariusza (art. 430 Kodeksu cywilnego). Podobnie jak w przypadku odpowiedzialności wynikającej z art. 429 Kodeksu cywilnego, o której mowa powyżej, również i w ramach odpowiedzialności wynikającej z art. 430 Kodeksu cywilnego, nie jest istotne, na jakiej podstawie następuje powierzenie czynności oraz czy ma ono charakter odpłatny, co przy zachowaniu przesłanki zwierzchnictwa może stanowić podstawę do poniesienia odpowiedzialności korzystającego za szkodę wyrządzoną przez wolontariusza w ramach świadczonych czynności wolontariackich.

W związku z powyższym, uważam, że warte rozważenia jest zainwestowanie w ubezpieczenie wolontariusza
od odpowiedzialności cywilnej za szkody, które mogą powstać wskutek jego działań lub zaniechań przy wykonywaniu świadczeń. Taka decyzja ma szczególne znaczenie w przypadku wolontariatu pracowniczego, gdy w ramach związanych z nim czynności wolontariuszowi powierzana jest na przykład opieka nad osobami trzecimi lub nad mieniem osób trzecich.

Trzeba również podkreślić, że zamiast korzystającego w zakresie odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyć może się sam wolontariusz lub może on zostać ubezpieczony na przykład przez przedsiębiorcę organizującego wolontariat pracowniczy. Zobowiązanie do ubezpieczenia wolontariusza od odpowiedzialności cywilnej i odpowiednio do pokrycia z tego tytułu kosztów może wynikać z porozumienia o wolontariacie zawartego pomiędzy korzystającym a wolontariuszem lub z umowy zawartej przez korzystającego z przedsiębiorcą organizującym wolontariat pracowniczy, określającej
wolontariusza jako beneficjenta ubezpieczenia.

Mimo faktu, iż decyzja o ubezpieczeniu wolontariusza od odpowiedzialności cywilnej jest decyzją fakultatywną (poza przypadkami wskazanymi w wyżejw wymienionych rozporządzeniach), wiele aspektów przemawia w praktyce za jej podjęciem.

Na polskim rynku usług ubezpieczeniowych jest obecnie coraz więcej ofert ubezpieczenia wolontariuszy od odpowiedzialności cywilnej, zarówno pakietów ubezpieczeń grupowych, jak i indywidualnych, ponadto istnieją również oferty rozróżniające grupy ryzyka podlegające ubezpieczeniu. Najistotniejszą kwestią przy wyborze właściwej oferty ubezpieczeniowej jest zawsze weryfikacja ogólnych warunków danego ubezpieczenia. Weryfikacja nie tyle w zakresie
przedmiotu ubezpieczenia (gdyż ten zazwyczaj będzie podobny), ile pod względem okoliczności wyłączających odpowiedzialność towarzystwa ubezpieczeniowego. Oczywiste jest, że im mniej okoliczności, które wyłączają odpowiedzialność ubezpieczyciela, tym ubezpieczenie jest korzystniejsze.